یکى از نشانه‏هایى که درباره آن، مطالب زیادى مطرح شده و جزو علایم غیرحتمى است، ظهور دجال است. آنچه در توصیف دجال معروف است، این است که وى مردى است کافر (برعکس سفیانى که ادعاى مسلمانى مى‏کند و ذکر یارب یارب مى‏گوید و...) یک چشم بیش ندارد، آن هم در پیشانى‏اش واقع شده و مانند ستاره‏اى مى‏درخشد.
حال منظور از این دجال کیست؟ آیا در جامعه کنونى ما مصداق دارد؟
دجال از ریشه دجل به معناى دروغ گوى حیله کار است. اصل داستان دجال در کتاب‏هاى مسیحیان است. در انجیل این واژه بارها به کار رفته است و از کسانى که منکر حضرت مسیح باشند، به عنوان دجال یاد شده است. در ترجمه انگلیسى کتاب‏هاى مقدس مسیحى واژه «آنتى کِراسْت»V} Antichrist. {V (دجال، ضدمسیح) به کار رفته است.
در روایات زیادى از اهل سنت، خروج دجال از نشانه‏هاى برپایى قیامت دانسته شده است. در کتاب‏هاى روایى شیعه، تنها چند روایت در مورد خروج دجال به عنوان یکى از علایم ظهور حضرت مهدى(عج) آمده است که از نظر سند، معتبر و قابل قبولى نیستندV} ر.ک: بحارالانوار، ج 52، ص 193.{V.
در حدیثى آمده است: «هنگامى که غنایم قسطنطنیه را تقسیم مى‏کنند، خبر خروج دجال به حضرت و یارانش مى‏رسد»V} معجم احادیث امام مهدى، ج 2، ص 50.{V.
با توجه به معناى لغوى «دجال»، مقصود از آن، چه بسا نام شخص معینى نباشد؛ بلکه هر کس که با ادعاى پوچ و بى‏اساس و با تمسک به انواع و اسباب حیله‏گرى و نیرنگ در صدد فریب مردم باشد، دجال است. بر این اساس دجال‏ها متعدد خواهند بود. بنابراین احتمال، قضیه دجال بیانگر این مطلب است که در آستانه انقلاب مهدى(عج)، افراد حیله گرى براى نگه داشتن فرهنگ و نظام جاهلى همه تلاش خود را به کار مى‏گیرند تا با تزویر و حیله‏گرى مردم را نسبت به اصالت و تحقق آن انقلاب و استوارى رهبرى دچار تردید سازند!!
چه بسا «دجال» کنایه از کفر جهانى و سیطره فرهنگ مادى بر ضد جهان باشد. استکبار با ظاهرى فریبنده و با قدرت مادى، صنعتى و فنى عظیمى که در اختیار دارد، سعى مى‏کند مردم را فریب دهد و مرعوب قدرت و ظاهر فریبنده خود کند. براین اساس است که پیامبران، امت‏هاى خود را از فتنه دجال بیم داده‏اند: H}«ما بعث الله نبیا الا و قد انذر قومه الدجال»{H؛V} بحارالانوار، ج 52، ص 205؛ ر.ک: دادگستر جهان، ص 223، چشم به راه مهدى، ص 289.{V؛ «هیچ پیامبرى مبعوث نشد، مگر آنکه قومش را از فتنه دجال بر حذر داشت».
امام صادق«ع» مى‏فرماید: «قائم بعد از غیبت ظهور مى‏کند و دجال را مى‏کشد و زمین را از هر ظلم و ستمى پاک مى‏سازد»V} معجم احادیث الامام مهدى(عج)، ج 2، ص 134.{V.
البته در منابع اهل سنت آمده که دجال به دست عیسى«ع» کشته مى‏شود که منافاتى با این دیدگاه شیعه ندارد؛ زیرا عیسى«ع» تابع حضرت مهدى(عج) بوده و به دستور او دجال را مى‏کشد.. اصل داستان دجال در کتاب‏هاى مسیحیان است. در انجیل این واژه بارها به کار رفته است و از کسانى که منکر حضرت مسیح باشند، به عنوان دجال یاد شده است. در ترجمه انگلیسى کتاب‏هاى مقدس مسیحى واژه «آنتى کِراسْت»V} Antichrist. {V (دجال، ضدمسیح) به کار رفته است. در روایات زیادى از اهل سنت، خروج دجال از نشانه‏هاى برپایى قیامت دانسته شده است. در کتاب‏هاى روایى شیعه، تنها چند روایت در مورد خروج دجال به عنوان یکى از علایم ظهور حضرت مهدى(عج) آمده است که از نظر سند، معتبر و قابل قبولى نیستندV} ر.ک: بحارالانوار، ج 52، ص 193.{V. در حدیثى آمده است: «هنگامى که غنایم قسطنطنیه را تقسیم مى‏کنند، خبر خروج دجال به حضرت و یارانش مى‏رسد»V} معجم احادیث امام مهدى، ج 2، ص 50.{V.
به نظر می رسد، ظهور شخصى به نام دجال و دشمنى‏هاى شدید او با امام مهدى و فتنه‏هاى فراوان او، قرین صحت است و براساس روایات گروه‏هاى فراوانى (چون یهودیان، زنا زادگان، شراب خواران، آوازه خوانان، افراد سفیه و...) از او حمایت خواهند و فرجام کار او نیز کشته شدن به دست امام مهدى(عج) است. امام صادق«ع» مى‏فرماید: «قائم بعد از غیبت ظهور مى‏کند و دجال را مى‏کشد و زمین را از هر ظلم و ستمى پاک مى‏سازد»V} معجم احادیث الامام مهدى(عج)، ج 2، ص 134.{V. البته در منابع اهل سنت آمده که دجال به دست عیسى«ع» کشته مى‏شود که منافاتى با این دیدگاه شیعه ندارد؛ زیرا عیسى«ع» تابع حضرت مهدى(عج) بوده و به دستور او دجال را مى‏کشد.
در این جا بعضى نظریات در مورد دجال که در کتاب دادگستر جهان، ابراهیم امینى آمده است براى شما نقل مى‏کنیم: جلالى: خروج دجال را یکى از علائم الظهور مى‏شمارند و او را چنین توصیف مى‏نمایند: مردى است کافر، یک چشم بیش ندارد آن هم در پیشانیش واقع شده و مانند ستاره‏اى مى‏درخشد، در پیشانى وى نوشته: کافر است به طورى که هر باسواد و بى‏سواد آن را مى‏خواند. کوهى از طعام و نهرى از آب همیشه با او است. بر الاغ سفیدى سوار مى‏شود که هر گامش یک میل راه است. آسمان به دستور وى باران مى‏دهد و زمین گیاه مى‏رویاند، اختیار گنج‏هاى زمین با او است. مرده را زنده مى‏کند، با صدایى که تمام جهانیان مى‏شنوند ندا مى‏کند: من خداى بزرگ شما هستم که شما را آفریده روزى مى‏رسانم، به سوى من بشتابید. مى‏گویند: در زمان پیغمبر اکرم(ص) موجود بوده و نامش عبداللَّه یا صائدبن صید است. پیغمبر اکرم(ص) و اصحابش به قصد دیدار به خانه‏اش رفتند او مدعى خدایى بود. عمر خواست به قتلش برساند ولى پیغمبر(ص) مانع شد. تاکنون زنده است و در آخرالزمان، از شهر اصفهان قریه یهودیه خروج خواهد کرد، {V(بحارالانوار، ج 52، ص 193 تا 197 و صحیح مسلم، ج 18، ص 46 تا 87 و سنن ابى داود، ج 2، ص 212)V}.
از قول تمیم الدارى که ابتداء نصرانى بوده و در سنه نهم هجرى اسلام آورده، حکایت کرده‏اند که گفته است: من دجال را در یکى از جزائر مغرب دیدم که در غل و زنجیر بود، {V(صحیح مسلم، ج 18، ص 79 و سنن ابى داود، ج 3، ص 214)V}.
(در موضوع تعدد وجود مسیح رجوع شود به تفسیر المیزان، ج 3 و کتاب «تاریخ و تقویم در ایران»)V}. مى‏فرمود: تمامى پیامبرانى که بعد از نوح مبعوث شدند قوم خویش را از فتنه دجال مى‏ترسانیدند، {V(بحارالانوار، ج 52، ص 197)V}. {H«عن ابى هریره قال؛ قال رسول اللَّه(ص): لاتقوم الساعه حتى یخرج ثلاثون دجالون کلهم یزعم انه رسول‏اللَّه‏H}{M؛ پیغمبر(ص) فرمود: قیامت بر پا نشود تا این که سى نفر دجال که خود را پیغمبر مى‏پندارند ظاهر شوندM}، {V(سنن ابى داود، ج 2)V}.
على(ع) فرمود: از دو دجالى که از اولاد فاطمه به وجود مى‏آیند برحذر باشید. دجالى هم از دجله بصره خروج مى‏کند که از من نیست و او مقدمه دجالهاست، {V(ترجمه الملاحم والفتن، ص 113)V}. پیغمبر(ص) فرمود: قیامت برپا نمى‏شود تا این که سى نفر دروغگو و دجال ظاهر شوند و برخدا و رسولش دروغ بندند، {V(سنن ابى داود، ج 2)V}. پیغمبر(ص) فرمود: پیش از خروج دجال، متجاوز از هفتاد نفر دجال ظاهر خواهند شد، {V(مجمع الزوائد، ج 7، ص 333)V}.
در جمع بندی دیدگاهها در این باره می توان گفت که : در روایات از دجالهای متعددی سخن به میان امده است . و هر شخص یا جریانی که موجب گمراهی مردم گردد، دجال شمرده می شود . اما در میان این دجالان شخص فریبنده و حیله گری هست که سر آمد همه دجالان و فتنه گران است و این دجال از نشانه های ظهور است . بر اساس بعضی از روایات این دجال زنده است و عمری طولانی دارد . چنان که در منابع اهل سنت اشاره شده که دجال در زمان رسول خدا وجود داشته و پیامبر مردم را از او بر حذر می داشت .

برای مطالعه بیشتر ر.ک: مهدویت ( پس از ظهور ) ، رحیم کارگر ، نشر معارف

برگرفته از پرسمان